Hoe je gedragsverandering gemakkelijk maakt – gebruik de ladder

(Leestijd 6 minuten)

Gedragsverandering is niet eenvoudig. Juist daarom is ‘de ladder’ van Ben Tiggelaar zo handig. Met de ladder zie je zó wat je te doen staat. Het zijn negen punten waar je aandacht aan geeft. Als je dat doet, is succes verzekerd. Het is eigenlijk heel bijzonder. Je gedrag veranderen is heel moeilijk, terwijl de stappen die je moet zetten om te komen tot gedragsverandering eenvoudig zijn. Ik laat je zien hoe je de ladder heel praktisch kunt gebruiken.

Waarom gedragsverandering moeilijk is

Waarom is jezelf veranderen nu zo moeilijk? Ben Tiggelaar voert in zijn boek ‘De ladder’ deze drie redenen op: 

• We worden in hoge mate gestuurd door automatische porcessen en hebben niet door dat we zo functioneren. (Daniel Kahnemann) 

• Onze overlevingsdrang maakt dat we altijd alert zijn op mogelijke slechte uitkomsten. We voorkomen liever dat we falen en vinden mogelijke goede uitkomsten minder belangrijk. (Roy Baumeister)  
• Onze omgeving bepaalt voor een groot deel ons gedrag. (Richard Thaler)

Onze impulsieve reactie

Wat ikzelf vooral zie is dit. We reageren vaak impulsief in plaats van responsief. We geven direct antwoord op een vraag, we vliegen in de verdediging bij een verwijt, we gaan in debat als iemand een andere mening heeft… En dat terwijl een responsieve actie ons zoveel verder kan brengen. Je impulsen ombuigen tot een responsieve actie vraagt een gedragsverandering. 

De ladder heeft drie sporten

Met de ladder kun je deze gedragsverandering heel gericht aanpakken. De ladder heeft drie sporten. De eerst is die van het ‘doel’; de tweede die van het ‘gedrag’ en de derde die van de ‘support’. Per sport zijn er drie tips die helpen. Dat ziet er dan zo uit:  

Sport 1: Doel 

• Kies geen prestatiedoel, maar een ontwikkeldoel 
• Formuleer een helder waarom 
• Maak een prioriteitenlijst bij meer doelen 

Sport 2: Gedrag 

• Kies voor gedrag dat je leuk vindt 
• Formuleer het gewenste gedrag zo concreet en helder mogelijk 
• Denk ‘simpel’; maak je eerste stappen zo eenvoudig mogelijk 

Sport 3: Omgeving 

• Zorg dat de directe omgeving het gedrag ‘makkelijk’ maakt 
• Bereid je voor op ‘momenten van de waarheid’ 
• Monitor je gedrag

De ladder geeft houvast

Ben Tiggelaar is een kei in het verzamelen en vertalen van wetenschappelijke inzichten naar praktische handvatten. Dat doe hij ook met deze ladder. In plaats van op goed geluk iets te proberen, geeft de ladder je houvast om hoger te komen. Ik laat het zien aan de hand van een voorbeeld.

Gedragsverandering, een voorbeeld

Tijdens masterclasses, workshops en inleidingen vraag ik de deelnemers vaak naar wat hun meest voorkomende valkuil is. Veruit populair is de valkuil dat jezelf steeds met oplossingen komt. Dat is niet zo vreemd, want de meeste organisaties willen een beweging maken naar meer eigenaarschap van medewerkers. Dat gaat niet lukken als de leidinggevende steeds weer zelf met de oplossingen komt. 

Stel nu, dat dát de gedragsverandering is die je beoogt. Je wilt vermijden dat je steeds zelf met oplossingen komt om zo in al je contacten het eigenaarschap van de mensen om je heen te stimuleren.

Een als… dan… actie…

Mijn ervaring is, dat je met een ‘als…dan…actie’ het snelst resultaat hebt. 

Je voorbereiding zou er dan als volgt uitzien: 

1. ‘We willen binnen onze organisatie tot meer eigenaarschap komen. Ik realiseer me dat zo’n organisatieverandering een veelheid is aan persoonlijke veranderingen. Ik wil het goede voorbeeld geven. Dat doe ik niet doordat ik zelf met oplossingen kom. Dan verklein ik eigenaarschap, in plaats van het te stimuleren. Mijn doel is om zelf het goede voorbeeld te geven. 
2. Mijn concreet doel: Ik wil in gesprekken met medewerkers voorkomen dat ik steeds met oplossingen kom. 
3. Ik formuleer mijn ‘als…dan…actie…’ zo: ‘Als ik de neiging voel om zelf met oplossingen te komen dan doe ik dat niet en vraag ik door naar wat het probleem of uitdaging is.’ 
4. In mijn agenda markeer ik in de komende week zeven momenten, waarin ik dit ga oefenen. Het zijn voor mij belangrijke momenten. Momenten, waarbij ik de kans loop dat ik in de valkuil trap. 
5. Na elk moment maak ik aantekeningen over wat wel en niet werkte. Mijn vraag aan mezelf is dan: in hoeverre lukt het me dat we tot uitkomsten komen die ikzelf van tevoren niet had kunnen bedenken. Ik kan er echt van genieten, als dat lukt.  
6. Elke week plan ik een kantelmoment in, waarop ik terugkijk en weer zeven nieuwe momenten markeer voor de komende week. 
7. Dit houd ik tien weken vol. Daarna evalueer en geniet ik. Ik formuleer eventueel weer een nieuwe als…dan…actie.’

De checklist van de Ladder

We kunnen nu toetsen in welke mate dit voldoet aan de checklist van ‘de Ladder’.

1e Sport: Doel:

Kies geen prestatiedoel, maar een ontwikkeldoel
Ik heb inderdaad een ontwikkeldoel geformuleerd. Een ontwikkeldoel is een doel, waarin het leren zélf centraal staat in plaats van het doel dat je wilt bereiken. Een prestatiedoel zou bijvoorbeeld kunnen zijn: Medewerkers komen deze maand zelf met vijf oplossingen in kwesties die ze met mij bespreken. 

Formuleer een helder waarom
We willen als organisatie meer eigenaarschap. Een organisatieverandering is een netwerk van persoonlijke veranderingen. Het voorbeeld dat ikzelf geef is cruciaal.  

Maak een heldere prioriteitenlijst bij meer doelen
In dit geval kies ik voor één doel.

2e Sport: Mijn gedrag

Kies voor gedrag dat je leuk vindt
Ik kijk ernaar uit in hoeverre het me lukt om in gesprekken te komen tot uitkomsten die me verrassen. 

Formuleer het gewenste gedrag zo concreet en helder mogelijk
Mijn gedrag is duidelijk: ik vraag door naar het probleem of de uitdaging.  

Denk ‘simpel’; maak je eerste stappen zo eenvoudig mogelijk
De eerste stap is ‘simpel’: ik stel een vraag (en kom niet met een oplossing) 

3e Sport: Support

Zorg dat de directe omgeving het gedrag ‘makkelijk’ maakt
Door te kiezen voor zeven oefenmomenten maak ik het gemakkelijk. Ik hoef er niet steeds aan te denken, want dan is vaak het effect dat je voornemen verwatert. Door focus aan te brengen in je agenda maak je het jezelf ‘makkelijk’. 

Bereid je voor op ‘momenten van de waarheid’. 
Ook hier werkt de keuze voor een beperkt aantal oefenmomenten voortreffelijk.  

Zo kies ik vooraf mijn zeven ‘momenten van de waarheid’. 

Monitor je gedrag
Ik maak aantekeningen over wat wel en niet werkt om er steeds opnieuw van te leren. Elke week plan ik een kantelmoment in mijn agenda om terug én vooral ook vooruit te kijken.

Wat jezelf kunt doen

Met de ladder als uitgangspunt kun jezelf aan de slag. Kies het liefst voor één oefening en maak die optimaal aan de hand van de negen punten van de ladder. Wil je een stevigere transformatie van jezelf bereiken, dan kun je ook het  ‘Trainingsprogramma Verbindend Leiderschap’ overwegen. Het programma is gebaseerd op dezelfde wetenschappelijke inzichten als ‘de ladder’.

Wat je verder kunt doen 

Ken je collega’s voor wie dit artikel heel bruikbaar zou kunnen zijn? Stuur hen dan een link van dit artikel door. 

Meer lezen 

• Verbindend communiceren – in 4 stappen afdalen in de U 
• Hoe je triggers omvormt en voorkomt dat je impulsief reageert 
• Wat is het leiderschap dat nu nodig is? 
• Ben je je bewust van je persoonlijke overlevingsstrategieën? 
• Gedragsverandering in organisaties – hoe je deze drie illusies vermijdt

Foto: Ahmet Ali Agir